اسید سیتریک: همه چیز از معرفی تا کاربردها
اسید سیتریک
آشنایی
جوهر لیمو یا اسید سیتریک یک ترکیب طبیعی مهم و یکی از انواع اسیدهای آلی می باشد.عموماً در مرکبات مانند لیمو ترش و پرتقال، آناناس و حتی بافت های حیوانی وجود دارد.
مقدمه
اولین بار در تاریخ کشف این اسید به جابربن حیان شیمیدان و فیلسوف ایرانی منتسب شده است. اما براساس مقالات منتشر شده شیمیدان مشهور سوئدی- آلمانی کارل ویلهم در سال 1784 اسید سیتریک را از آب لیمو جدا کرد. براساس آمار ثبت شده سال 2022 نزدیک به سه میلیون تن در سال اسید سیتریک در جهان تولید و استفاده می شود، عمدتاً به عنوان طعم دهنده یا کلات کننده مصرف می شود.
ترکیبات و خصوصیات شیمیایی و فیزیکی
فرمول شیمیایی این ترکیب آلی C6H807 می باشد و نام آیوپاک اختصاص داده شده به آن 2-Hydroxypropane-1,2,3-tricarboxylic acid می باشد. این اسید از اسیدهای کربوکسیلیک می باشد که یک گروه عاملی هیدروکسیل به آن متصل شده است یا به عبارتی، یک هیدروکسی اسید می باشد. شکل ظاهری آن، کریستال یا پودر سفید رنگ می باشد و نقطه ذوب این ترکیب 153 درجه سانتی گراد است. جرم مولکولی 192.027 گرم بر مول بوده و صنعتگران به دو شکل خشک و آبدار از آن استفاده می کنند. این ترکیب آلی دارای حلالیت خوبی در آب می باشد (59 گرم در 100 میلی لیتر آب در دمای 20 درجه سانتی گراد) و یک ترکیب بی بو است.
تولید طبیعی و مصنوعی اسید سیتریک
بدون هیچگونه تردید کشور چین با تولید بیش از 50 درصد اسید سیتریک خشک و آبدار بزرگ ترین تولید کننده و صادر کننده این محصول می باشد. برای تولید طبیعی این محصول که به یقین کمتر از یک درصد تولید محصول را شامل می شود می توان از آب مرکبات استفاده کرد اما استحصال آن به صورت تجاری قابل توجیه نمی باشد. نکته دیگر که بسیار مهم و قابل تامل می باشد مصرف سالیانه این محصول در جهان می باشد که با این حجم مصرف کل تولید مرکبات جهان نمی تواند جوابگوی نیاز بازار مصرف باشد. روش اصلی تولید محصول به صورت سنتتیک و استفاده از قارچ تخمیری آسپرژیل می باشد. منبع اصلی آن میوه ها نمی باشند. بلکه از تخمیر قندهای خام مانند ملاس و نشاسته ذرت توسط قارچ Asprergillus niger است.
Aspergillus niger
موارد کاربرد اسید سیتریک
اسید سیتریک را می توان در صنایع مختلفی از قبیل صنایع غذایی، صنایع کشاورزی، صنعت، دارو، مواد شوینده، مواد بهداشتی استفاده کرد.
-
- کاربرد اسید سیتریک در صنایع غذایی
-
- کاربرد اسید سیتریک در کشاورزی
-
- کاربرد اسید سیتریک در خوراک دام
-
- کاربرد اسید سیتریک در صنعت
-
- کاربرد اسید سیتریک در مواد شوینده
-
- کاربرد اسید سیتریک در بهداشت و لوازم آرایش
کاربرد اسید سیتریک درمواد غذایی
در صنایع غذایی اسید سیتریک به عنوان نگهدارنده و مکمل مورد استفاده قرار می گیرد. به نحوی که در صنایع کنسرو سازی یکی از ارکان اصلی این محصول می باشد.
در نوشیدنی های گاز دار استفاده از این محصول هم از نظر طعم دهندگی هم از نظر انرژی بخشی و هم از نظر نگهدارنده گی حایز اهمیت است.
در کارخانه های بستنی سازی اسید سیتریک به عنوان یک طعم دهنده، نگهدارنده، دور کننده چربی و انرژی بخش استفاده می شود.
کسانی که مشکل نقرس دارند با مصرف این اسید می توانند در روند درمان آن و تنظیم اسیدیته بدن قدم بزرگی بردارند.
در صنایع لبنیات سازی به خصوص در تولید پنیر به عنوان نمک ترش کاربرد فرآوانی دارد.
در صنعت مشروب سازی استفاده از اسید سیتریک جایگاه خاصی دارد.
کاربرد اسید سیتریک در کشاورزی
با توجه به PH این اسید که در گروه اسیدهای ضعیف طبقه بندی می شود این اسید را در مواردی برای کاهش کنترل PH استفاده می کنند. در صنایع تولید کودهای کشاورزی از این اسید به عنوان یک اکتیواتر استفاده می شود. در تولید سموم کشاورزی به عنوان یک تنظیم کننده PH استفاده می شود.
کاربرد اسید سیتریک در خوراک دام و طیور
با پیشرفت تکنولوژی و صنعتی شدن دامداری ها و مرغداریها نقش جیره غذایی و فرمول های غذایی بدون شک انکار ناپذیر شد. کارخانه های خوراک دام و طیور با هدف ماندگاری بیشتر، افزایش انرژی، کنترل PH و افزودن طعم از اسید سیتریک در محصولات خود استفاده می کنند.
اسید سیتریک در صنعت دامپروری نیز کاربرد دارد. برخی از کاربردهای اسید سیتریک در این صنعت عبارتند از:
– بهبود جذب مواد مغذی: اسید سیتریک می‌تواند به عنوان یک جایگزین برای اسید های معمول در ترکیبات غذایی دام استفاده شود. با اضافه کردن اسید سیتریک به ترکیبات غذایی دام، جذب مواد مغذی بهبود می‌یابد و در نتیجه رشد و تولید شیر و گوشت دام نیز بهبود می‌یابد.
– پیشگیری از بیماری‌ها: اسید سیتریک می‌تواند به عنوان یک عامل ضد باکتریایی و ضد قارچی در ترکیبات غذایی دام استفاده شود و بهبود سلامت دام کمک کند.
– استفاده در ضد عفونی کننده‌ها: اسید سیتریک می‌تواند به عنوان یکی از مواد اصلی در تولید ضد عفونی کننده‌های دامی مورد استفاده قرار گیرد.
لازم به ذکر است که مصرف اسید سیتریک در صنعت دامپروری باید با دقت و با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی انجام شود.
کاربرد اسید سیتریک در صنعت
کاربرد این محصول در صنعت شاید یه یک یا چند بخش محدود نشود، به عنوان مثال در آبکاری الکتریکی، صنایع دباغی، مواد شوینده، به عنوان نگهدارنده در مراکز ذخیره و انتقال خون، به عنوان یک بافر در صنایع دارویی و آرایشی، صنایع پلیمر، صنعت تصفیه آب و غیره دارد. نکته بسیار حایز اهمیت درباره کاربرد این اسید استفاده آن در خاک برای برای از بین بردن بقایای سموم و حتی از آن مهمتر هم پاکسازی زباله های هسته ای می باشد.
کاربرد اسید سیتریک در مواد شوینده و تمییز کننده
اسید سیتریک با داشتن ساختار کلات کننده نقش مهمی در پاک کنندگی و از بین بردن آهک های تشکیل شده به خاطر سختی آب در سطوح دارد. در بعضی موارد برای تمییز کردن دیگ های بخار که به مرور زمان آهک گرفته اند از این اسید بهره می برند. صابون ها و شامپوها بدون تردید برای اینکه بتوانند نرمی لازم را ایجاد کنند بایستی دارای این اسید باشند. پاک کننده های سطوح در آشپزخانه ها، سرویس های بهداشتی و حمام دارای درصد معینی اسید سیتریک می باشند.
کاربرد اسید سیتریک در بهداشتی، دارویی و لوازم آرایش
کرم های آرایشی، نرم کننده های پوست، ژل ها و مایعات آرایشی از این اسید به عنوان متعادل کننده PH و جلوگیری از ازبین بردن چربی های ضروری پوست استفاده می کنند. قطعاً خواص ضد میکروبی، ضد باکتریایی و ضد عفونی کنندگی سیتریک به یکی از ترکیبات بی بدیل و اساسی برای محصولات آرایشی و بهداشتی و لایه بردار می باشد. نکته جالب توجه در مورد این محصول خاصیت ضد ویروسی این اسید می باشد که تولید بافت های صورت مورد استفاده قرار می گیرد. در صنایع دارویی هم در فرموله کردن داروها به عنوان بهبود بخشیدن به طعم داروها، تثبیت کننده و نگهدارنده مواد و کنترل PH مورد استفاده قرار میگیرد. در اسپری ها و افشانه های خوشبو کننده بدن و محیط سیتریک به عنوان تثبیت کننده و فعال کننده استفاده می شود.خانم هایی که از مواد آرایشی برای از بین بردن لکه های تیره در صورت و همچنین روشن شدن پوست استفاده می کنند رکن اساسی این محصولات همین محصول می باشد.
افراد دیابتی، افراد کهنسال و حتی در افرادی که به خاطر مصرف دخانیات دچار عفونت های پوستی شده اند نقش به سزایی در از بین بردن عفونت دارد.
فواید اسید سیتریک
شاید باور کردنی نباشد اما واقعیت دارد، این محصول با داشتن خواص ضد میکروبی و ضد التهابی فواید بسیار فراوانی برای بدن دارد. در بسیاری از مکمل های ورزشی از اسید سیتریک استفاده می شود. از آنجایی که تاثیر بسزایی در جذب کلسیم دارد باعث رشد و بهبود استخوان ها و غضروف ها می شود.
مضرات اسید سیتریک
مانند هر محصول دیگری زیاده روی در استفاده باعث آسیب های کم یا زیاد در بدن می شود. تاکنون هیچگونه عوارضی از مصرف طولانی مدت این محصول نشده است. اما استفاده بیش از حد این محصول ممکن است باعث بروز حساسیت و یا اختلال در سیستم گوارش گردد.
نتیجه گیری
برای تغییر این متن بر روی دکمه ویرایش کلیک کنید. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.
